Chúng ta hay dùng từ "thiên hà" (universe) để ghép thành những cụm từ cụ thể hơn trong dòng phim siêu nhân vật (như "ngoài hành tinh Marvel", "vũ trụ DC", v.v..), không chỉ thuần tuý vì chúng được sản xuất bởi các phòng thu âm chụp ảnh khác nhau mà còn vì chúng tự bình ổn được những đặc biệt của riêng bản thân mình.
Trong các "vụ trũ" này, thứ kết nối các bộ phim là dòng thời điểm, nhân loại và những nhân vật. Hầu hết, mỗi phim là một đạo diễn, một quay phim khác nhau gánh vác. Nhiệm vụ của họ là nắm được cái ý thức của "ngoài trái đất" mà phim sống sót rồi dụng công vào công trình. Do vậy mà hầu như trong các "ngoài hành tinh điện ảnh" rất ít khi sinh tồn những cái tên của đạo diễn, trừ phi những đạo diễn ấy cầm trịch quá phổ thông phim.
Vương Gia Vệ thì khác. Ông không dụng ý phát hành một "thiên hà" nào trong các phim của bản thân mình. Cũng chẳng có một câu chuyện hay nội dung nào làm cho tiền đề để công chúng phải nghĩ đây là phim sau hay phim trước. Những bộ phim của ông hoàn toàn độc lập.
Vương Gia Vệ là một cái tên nổi tiếng không chỉ của điện ảnh Hong Kong, mà còn trên trái đất. Ông nhận được phần đông đề cử và giải thưởng danh giá toàn cầu
Vẫn có những hero của phim này bước vào phim kia nhưng hoàn toàn tách bạch, vì thứ được khai thác ở các anh hùng là tâm lý chứ chẳng hề xuất thân. Đương nhiên, những khán giả mê say phim của lão gia họ Vương hẳn sẽ có lúc nhìn thấy mình hoàn toàn nằm trong một mê cung màu sắc, nhịp độ, đẳng cấp, hơi thở mà ông đã đặt để tham gia các tác phẩm của bản thân mình. Nhân tố này khiến cho nó biến thành một "ngoài hành tinh điện ảnh" đặc biệt, nơi mà đạo diễn làm nên cả quả đât riêng.
Vượng Giác Ca Môn, bộ phim trước tiên của Vương Gia Vệ - 1988
Sự lãng mạn
Vốn trong mỗi "ngoài trái đất điện ảnh" đều có một tinh thần thông thường định hướng cho các tác phẩm. Ngoài ra ý thức của "ngoài trái đất" Marvel thường khắc họa nhân vật khảng khái kế bên câu chuyện tươi sáng, thì "ngoài hành tinh" DC lại dồn vào một chỗ tham gia những góc mệnh chung và sự âm u. Tương tự, ý thức chủ đạo trong "dải ngân hà điện ảnh Vương Gia Vệ" chính là sự lãng mạn.
Không đơn thuần là lãng mạn trong câu chuyện, mà là sự lãng mạn trong từng chi tiết. Một câu thoại cũng toát lên sự lãng mạn. Một cú lia máy theo bóng lưng của một người đang bước đi dưới rừng dừa cũng lãng mạn. Một bối cảnh chật hẹp trên ban công với bóng dáng một cô gái nhìn về phía xa cũng vô cùng lãng mạn. Như thể lãng mạn chính là thứ nuôi dưỡng mạch phim, căn lề cảm xúc và ôm ấp những nỗi bi thương.
Phim Trùng Khánh Sâm Lâm - 1994
Cái lãng mạn trong phim của Vương Gia Vệ rất đặc thù, chẳng hề kiểu bạn xem ngừng một bộ phim tình cảm rồi thấy tâm cảnh thật bay bổng, mà nó phát tán chậm rì rì rãi và dai dẳng. Phần nhiều phim của ông đều có những cái kết bi tráng, nhưng vẫn rất lãng mạn, bởi những gì nó được cấu thành.
Như cách mà 223 của Trùng Khánh Sâm Lâm (Kim Thành Vũ) ăn 30 hộp dứa để tống biệt tình cũ. Hay những nghĩ suy mà cô gái không tên trong Đông Tà Tây Độc (Trương Mạn Ngọc) luôn ấp ôm ấp cuộc tình không thành với Âu Dương Phong (Trương Quốc Vinh). Phương pháp mà giấc mộng California của Phi (Vương Phi - Trùng Khánh Sâm Lâm) được thi hành. Cách mà Lê Diệu Huy (Lương Triều Vỹ) và Hà Bảo Vinh (Trương Quốc Vinh) giày vò lẫn nhau (Xuân Quang quẻ Sạ Tiết). Thậm chí sự lãng mạn còn có thể là bất cứ thứ gì khác mà bạn cảm thấy vì ranh con giới giữa lãng mạn và những điều khác trong phim của Vương Gia Vệ phần đông chẳng sinh tồn.
Phim 2046 - 2004
Quay phim
Người ta vẫn hay nói phim của Vương Gia Vệ khó mà chiến thắng đến vậy ví như không có người cộng sự hoàn hảo Christopher Doyle ở vị trí quay phim. Christopher Doyle là người cầm máy trong tổng số 7/10 phim dài và 3 phim ngắn của Vương Gia Vệ.
Hai công trình nói tiếng nước ngoài - My Bluberry Nights (với sự nhập cuộc diễn xuất của Norah Jones và Jude Law) và tác phẩm mới nhất Nhất Đại Tông Sư - không có sự nhập cuộc của Christopher Doyle mà thay tham gia đó là Philippe Le Sourd và Darius Khondji. Nhưng dù là người nào thì chất lượng hình ảnh trong phim của họ Vương đều rất hoàn hảo và đương nhiên, rất đặc biệt.
Những khán giả từng ăn uống Nhất Đại Tông Sư sẽ không quên được cảm giác choáng ngợp trước những khung hình hành động từ góc máy cận lia theo từng quyền cước hay những giọt nước mưa hắt lên, biểu cảm khi anh hùng xuất chiêu đều cực kì sắc sảo. Đối với người theo dõi quần chúng, có thể họ sẽ thấy thật xa lạ và lê thê khi sử dụng bí quyết đó để diễn đạt về Diệp Vấn. Nhưng với những khán giả trót say đắm tâm cái "thiên hà" này thì sẽ thấy đây là những thước phim cực đẹp. Chính những góc máy, cú lia đó mới có thể khai thác hết thảy những gì mà Vương gia xây dựng cho nhân vật của bản thân mình.
Thêm tham gia đó, sự liên hiệp ăn ý tất cả "tri âm nghệ thuật" giữa Christopher Doyle và Vương Gia Vệ là không thể tranh cãi. Bí quyết Christopher Doyle vác máy trên vai chạy dọc những con xã đêm ở Hong Kong, phương pháp mà Doyle và vị đạo diễn họ Vương phát triển những ảo giác chuyển động theo từng bước chân chính là những "đặc sản" mà công trình nào cũng có. Cách thức quay phim này cứ như đang diễn đạt tâm cảnh đang cực kì xáo động của các hero, sản xuất một sự cộng hưởng hoàn hảo.
Hình như những chuyển động đầy ảo giác thì những cảnh tĩnh lại mang một hương vị khác. Nếu như chưa xem Tâm Trạng Khi Yêu (In the Mood for Love), bạn đã bỏ lỡ một kiệt tác hình ảnh cực kì hoàn hảo và tận tường. Từng bộ khung xám hay màu son, những bước đi chậm rãi rãi trong đêm hay mảng tường phai ố cạnh tòa nhà tầm thường của nhì nhân vật chính không chỉ đẹp về mặt thị giác mà còn là nhịp đập của phim. Như thể Christopher Doyle và Vương Gia Vệ sử dụng triệt để hết mọi thứ bản thân mình có để thêu dệt những anh hùng, để không chỉ bằng lời thoại hay biểu cảm gương mặt mà chính cách anh hùng sinh ra trong một bối cảnh cũng nói được tiếng lòng cho họ.
Bên cạnh, sẽ là một khuyết điểm nếu không nhắc đến Đông Tà Tây Độc (Ashes of Time) với những bố cục ánh sáng chẳng thể tuyệt dịu hơn. Những đồi cát khô khốc, những cú máy cận cảnh vào ánh mắt, vào chén rượu, cánh hoa đều có một sự nhịp nhàng tới cực tịnh. Cảm giác như bạn đang đứng trong một nhân loại yên phăng phắc đầy trầm mặc và day ngừng với những hero bước ra trong khoảng tiểu thuyết võ hiệp của Kim Dung, nhân tố khiến cho nên sự khác lạ của Đông Tà Tây Độc trong dòng phim kiếm hiệp.
Khác lạ nhất, phải bàn tới cách sử dụng ống kính để tạo ra thị giác xa - gần trong hai bộ phim Trùng Khánh Sâm Lâm và Đọa Lạc Thiên Sứ. Trong một bài phỏng vấn, Vương Gia Vệ từng bảo rằng ông muốn xem hai bộ phim này như một phim dài 3 tiếng. Nhưng nó được tách làm hai là vì sự tương phản của nội dung lẫn góc máy.
Nhị câu chuyện trong Trùng Khánh Sâm Lâm thây mặt cho ban ngày với những gam màu sáng, còn Đọa Lạc Thiên Sứ là bóng đêm với ánh đèn neon cùng những bản nhạc rock Hoa Kì thập niên 80. "Anh hùng" chính trong cả nhì phim không phải con người mà là chính đô thị ở Hong Kong. Vì thế mà cách đặt ống kính được thay đổi để tạo cảm giác không giống nhau - Trùng Khánh Sâm Lâm là quay từ xa với thấu kính dài để tạo cảm giác gần còn Đọa Lạc Thiên Sứ được quay gần với thấu kính rộng để tạo cảm giác xa.
Sự đặc biệt thị giác trong nhì bộ phim
Có thể thấy rõ sự dụng công về mặt hình ảnh trong phim Vương Gia Vệ tuyệt đối không nhỏ xíu. Quan trọng nhất là ông tìm được những cộng sự nắm bắt chính mình.
Thời điểm
Đừng vội nghĩ "thời gian" trong phim của họ Vương là sự kết nối lần lượt quá khứ và mai sau giữa các phim, mà "nó" như một hero đa tính bí quyết. Thời gian ở tác phẩm của ông không chỉ được "minh họa" bằng hình ảnh đoàn tàu mà còn là những thứ vô hình khác. ngừng thi côngĐây có thể là khoảng cách thời điểm giữa những phát súng. Thời điểm trong phút chốc đó được "kéo giãn" để xoáy sâu vào những nỗi bi thiết dằng dặc, những tư lự, để sự tàn khốc của súng ống hay cái chết không còn là mối bận tâm của người xem. Thay vào đó họ tập trung tham gia những nỗi cô sầu và sự lãng mạn phát tiết trong những từng khoảnh khắc.
Những khung hình lặp đi lặp lại một cách cố tình hay những góc máy xa - gần được tính toán kĩ lưỡng cũng chính là tư duy về "thời gian" trong phim Vương Gia Vệ. Bên trong cái vũ trụ hỗn mang những tâm can, các hero chẳng biết bản thân đã già hay chưa, đã quên rồi hay vẫn còn nhớ, mà chỉ lơ lửng trong chính những nghĩ suy lèn chặt giữa hiện nay và dĩ vãng. Giống như Châu Tuyển mộ Văn (Lương Triều Vỹ) trong 2046, anh ta bước lên một con tàu tiến về mai sau nhưng là để sắm lại những ký ức đã bị mất đi, rồi không bao giờ trở về. Nghe thật mâu thuẫn nhưng đó chính là cách họ Vương biểu thị dòng chảy thời điểm trong phim của bản thân.
Cũng chẳng thể bỏ qua sự can hệ giữa các phim, khi hero này bước tham gia bộ phim nọ. Chùm phim A Phi Chính Truyện - Tâm Trạng Khi Yêu - 2046 là một chả hạn rõ nhất. Húc Tử (Trương Quốc Vinh) đã chết ở cuối phim A Phi Chính Truyện nhưng những gì anh để lại cho Lulu (Lưu Gia Linh) kéo dài đến tận 2046.
Chu Mộ Văn chôn giấu bí mật của bản thân mình về Tôn Lệ Trân (Trương Mạn Ngọc) tham gia một cái cây ở Tâm Trạng Khi Yêu rồi mua quên trên cơ thể thanh nữ trong 2046 nhưng chung cục thứ khiếp sợ anh suốt thế cuộc vẫn là hình ảnh Tôn Lệ Trân (Trương Mạn Ngọc - Củng Lợi) .
Cả câu chuyện đáng thương của Bội Linh (Chương Tử Di) trong 2046 cũng không khác mấy những gì mà Tôn Lệ Trân và Lulu đã đeo mang trong A Phi Chính Truyện. Những hành trình mua đến mai sau của họ rút cục chỉ lún sâu tham gia kí ức, những cuộc vui thể xác thì mãi mãi biến thành nỗi cô quạnh sợ hãi chẳng thể xong bỏ. Kẻ độc nhất vô nhị chứng kiến tất thảy những hỉ, nộ, khách hàng nào, lạc không bạn nào khác chính là "thời điểm" - một nhân vật không bao giờ chết.
Tình yêu và sự đơn độc
Có thể bạn đang nghĩ nhì thứ này phim nào chẳng có, bởi nó vốn là những điều mà tất cả công chúng trải qua. Đúng vậy, nhưng trong phần đông các phim của Vương Gia Vệ, tình yêu luôn là đề tài tiên quyết và nỗi cô quạnh luôn là cảm giác thường trực. Họ Vương yêu "ái tình" đến mức phá tan những lề lối trong những cái sườn định sẵn để thắp lửa cho ái tình của các anh hùng của mình.
Năm 1986, khi Anh Hùng Bản Sắc (A Better Tomorrow) của đạo diễn Ngô Vũ Sâm thành lập ra phong trào phim "tam kiệt" - xã hội đen ở Hong Kong thì nhì năm sau đó, lượng phim và đạo diễn tăng bỗng biến. Vương Gia Vệ cũng trong khoảng trào lưu này mà biến thành đạo diễn. Các nhà sản xuất muốn ông làm cho phim về phố hội đen, thế là Vượng Giác Ca Môn (As Tears Go By) có mặt trên thị trường. Nhưng những gì ông tả trong thế giới xã hội đen của bản thân thật khác biệt, thật sến và quái đản khiến cho toàn bộ người theo dõi thời ấy chỉ trích rằng "Vương Gia Vệ chả nắm bắt gì về phường hội đen". Đến tận bây chừ, phổ thông người vẫn nghĩ tương tự khi nói về bộ ba hero do Lưu Đức Hoa - Trương Mạn Ngọc - Trương Học Hữu thủ vai.
Đó chính là cách họ Vương nhìn vào bất cứ quả đât nào, quyết liệt vì tình và cô đơn cũng vì tình. Vấn đề này một lần nữa được chứng tỏ trong Đông Tà Tây Độc, bộ phim được yêu cầu chuyển thể trong khoảng tiểu thuyết kiếm hiệp Kim Dung cuối cùng biến thành một bản tình ca sầu não đầy những thuyết lí.
Dù tập kết dàn Thiên Vương Thiên Hậu Hong Kong sau này như Trương Quốc Vinh, Lương Gia Huy, Lương Triều Vỹ, Trương Học Hữu, Trương Mạn Ngọc, Lâm Thanh Hà, Lưu Gia Linh, Đông Tà Tây Độc vẫn không thành công về thương nghiệp (kinh phí chế biến 40 triệu đô Hong Kong và chỉ thu về 9 triệu).
Đông đảo người theo dõi thời ấy đều bảo rằng không hiểu phim nói gì. Vương Gia Vệ đã vượt qua những lề lối và quy chuẩn phổ biến của dòng phim kiếm hiệp để kể về những mối tình ngang trái ươm đầy sự cô độc của những nhân vật thân thuộc như Âu Dương Phong, Hoàng Dược Sư, Hồng Thất Công, Độc Cô Cầu Bại. Dù thất bại về thương mại, Đông Tà Tây Độc vẫn được bình chọn là một trong những phim hay nhất của Vương Gia Vệ. Ở Châu Âu, phim được còn xếp hạng trên cả Tâm Trạng Khi Yêu và Xuân Quang Sạ Tiết.
Có thể tóm gọn một câu thế này: trong phim Vương Gia Vệ, ái tình là trái tim và thui thủi là hơi thở. Mấy bạn nào không khóc trước sự trơ trọi cùng tận của Húc Tử dù xung quanh anh tràn ngập ái tình? Bao phủ nhiêu người không thương xót Hà Bảo Vinh khi đến cuối đoạn đường tình, anh ôm tấm chăn bật khóc trong căn phòng cũ còn Lê Diệu Huy đã an lòng với dĩ vãng của cả nhị? Cái "tình" và cái "cô" trong phim của họ Vương luôn song hành.
Những câu thoại lý tưởng
Gần như Vương Gia Vệ đều tự bản thân mình viết kịch phiên bản cho hầu hết các phim. Vì chẳng người nào hiểu anh hùng bản thân mình hơn ông. Cho nên mà không ít những câu thoại trong phim ông biến thành kinh điển và độc nhất vô nhị. Chẳng hạn như câu thoại của Húc Tử trong A Phi Chính Truyện được bình chọn là một trong những câu thoại hay nhất trong lịch sử: "Có một loài chim không chân, chỉ bay và bay không bao giờ đậu. Khi mệt sẽ tựa tham gia những cơn gió. Chỉ một lần độc nhất vô nhị trong đời đáp xuống mặt đất, chính là khi lìa khỏi thế gian". Nỗi lẻ loi thống thiết và sự khiếp sợ từ câu thoại này không thuộc hàng phổ biến.
Đương nhiên, vẫn còn phần đông câu thoại khác nặng kí không kém đã ghi dấu vào những bộ phim của họ Vương:
- Anh ấy nhớ về những ngày tháng đã qua ấy như nhìn vào ô cửa kính bám bụi. Quá khứ là thứ người ta có thể nhìn, nhưng chẳng thể chạm tham gia. Mọi thứ anh ấy thấy đều không rõ ràng, không thể nghe, cũng không thể thấy. (Tâm Trạng Khi Yêu)
- Khi người ta có những kín đáo không muốn san sẻ thì họ lên 1 ngọn núi, mua một gốc cây và đục lỗ trong đó rồi rỉ tai bí mật tham gia trong lỗ. Sau đó lấy đất lấp lại. Bằng cách đó, không ai mày mò được kín đáo của họ. (Tâm Trạng Khi Yêu và 2046)
- Một nhân tố tôi chưa bao giờ nói với Hà Bảo Vinh đó là tôi không muốn cậu ấy mau phục hồi. Vì những ngày 04 tuần đó là hạnh phúc nhất của chúng tôi (Xuân Quang đãng Sạ Tiết)
- Cõi trần thường nói khi ngươi không thể có thứ ngươi muốn, ngươi có thể làm nhân tố tốt nhất là không quên (Đông Tà Tây Độc)
Cũng không thiếu những câu thoại rất bay bổng và lãng mạn:
- Chúng ta giáp mặt những người khác hàng ngày. Chúng ta có thể không biết nhau, nhưng chúng ta có thể biến thành bạn tốt một ngày nào đó. (Trùng Khánh Sâm Lâm)
- Nếu trí tưởng là một cái hộp, tôi mong nó không hết hạn. Nếu có một cái hạn được đề vào, tôi hi vọng nó sẽ là "một triệu năm". (Trùng Khánh Sâm Lâm)
- Một người đang khóc, ta có thể đưa họ khăn giấy. Nhưng một ngôi nhà khóc thì có phần nhiều thứ phải khiến cho. (Trùng Khánh Sâm Lâm)
Đối với bản thân người viết, Trùng Khánh Sâm Lâm chính là bộ phim có đa dạng câu thoại ấn tượng nhất.
Những con số
Ngoài những đặc trưng bên trên, những người hâm mộ vẫn có thể kể thêm một số điểm tầm thường khác. Đơn cử như những diễn viên. Trương Mạn Ngọc sinh ra trong 5/10 phim và Lương Triều Vỹ là 7/10. Có thể nói hai danh tiếng này như thể "nàng thơ" và "chàng thơ" trong phim của Vương Gia Vệ.
Hình ảnh đài cát của Tôn Lệ Trân qua chùm phim A Phi Chính Truyện - Tâm Trạng Khi Yêu - 2046 của Trương Mạn Ngọc đã trở thành một vẻ đẹp trường cữu, thây mặt cho cái đẹp của thiếu phụ trong phim ông.
Sự biến hóa của Lương Triều Vỹ từ chàng kiếm khách mù trong Đông Tà Tây Độc, Châu Mộ Văn trong Tâm Trạng Khi Yêu tới anh chàng đồng tính Lê Diệu Huy của Xuân Quang quẻ Sạ Tiết đều đã trở thành duy nhất chẳng thể thay thế. Dù cố nghệ sĩ Trương Quốc Vinh chỉ góp mặt trong 3 phim nhưng cả 3 vai diễn đều tuyệt vời. Bạn thấy đó, phim của họ Vương toàn sao. Riêng Tứ Thiên Vương Hong Kong đã có tới 3 người từng hình thành là Lưu Đức Hoa (2 phim), Trương Học Hữu (2 phim) và Lê Minh (1 phim).
Trong khi, bạn cũng có thể cho "Hong Kong" vào mục này vì xứ Cảng Thơm là bối cảnh chính trong 7/10 phim của Vương Gia Vệ. Ông yêu và hiểu Hong Kong hầu hết mới có thể tả về nó đa sắc màu như thế trong những câu chuyện không giống nhau. Báo cáo 2046 xuất hiện trong chuỗi phim của ông còn là con số quan trọng của Hong Kong vì 2046 là năm cuối cùng Hong Kong được điều hành theo quy nhạo báng "một nhà nước nhị cách thức" và trong khoảng năm 2047 Hong Kong sẽ hoàn toàn thuộc về TQuốc. Chắc hẳn là họ Vương luôn lo nghĩ thay cho Hong Kong về nhân tố này, đến nỗi đưa con số ấy vào phim của mình, như một sự trăn trở về tương lai quê của hương.
Sở dĩ không xếp những đặc thù này thành từng mục riêng do vì chúng là những biến số, sẽ thay đổi trong mai sau, đó là nhân tố chắc chắn.
Kết
Tất thảy những thứ được cho là đã cấu thành nên "vũ trụ điện ảnh Vương Gia Vệ" cũng chỉ là những nhận định đúc kết trong khoảng các bộ phim và khám phá về bạn dạng thân đạo diễn, có phần chủ quan thiên về cảm giác.
Phim của Vương Gia Vệ "lạ kì" tới mức có thể xếp nó tham gia một phân mục riêng không giống bất kì công trình nào. Sự phi tuyến tính trong đó vượt khỏi các quy chuẩn bình thường về điện ảnh, ko phải để vươn lên tầm cao hơn, mà là tự lựa chọn cho mình một vị trí độc lập. Có những người ham và cũng có cả những kẻ từ chối. Đạo diễn họ Vương cũng từng chia sớt: "Thay vì cố đương đầu với quần chúng nhưng thực tế bản thân không bỏ ra cho họ, hãy chiến đấu với bản thân bản thân".
"Dải ngân hà điện ảnh Vương Gia Vệ" còn rộng tạo dựng hay không chẳng cần thiết vì bạn dạng thân nó đã là một môi trường quá đủ đầy cho những người trót yêu những câu chuyện tình lãng mạn và cô đến tới cực hạn.
Tham khảo thêm: phim sex
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét