Chúng ta hay sử dụng trong khoảng "ngoài hành tinh" (universe) để ghép thành những cụm trong khoảng cụ thể hơn trong dòng phim siêu nhân vật (như "ngoài trái đất Marvel", "thiên hà DC", v.v..), không chỉ đơn thuần vì chúng được chế biến bởi các studio khác nhau mà còn vì chúng tự bất biến được những đặc thù của riêng bản thân mình.
Trong các "vụ trũ" này, thứ gắn kết các bộ phim là dòng thời điểm, nhân loại và những hero. Đông đảo, mỗi phim là một đạo diễn, một quay phim khác biệt gánh vác. Nhiệm vụ của họ là nắm được cái ý thức của "vũ trụ" mà phim sống sót rồi dụng công tham gia tác phẩm. Bởi thế mà gần như trong các "thiên hà điện ảnh" rất ít khi sinh tồn những cái tên của đạo diễn, trừ phi những đạo diễn ấy cầm trịch quá phổ thông phim.
Vương Gia Vệ thì khác. Ông không dụng tâm sản xuất một "vũ trụ" nào trong các phim của bản thân. Cũng chẳng có một câu chuyện hay nội dung nào làm tiền đề để dân chúng phải nghĩ đây là phim sau hay phim trước. Những bộ phim của ông hoàn toàn độc lập.
Vương Gia Vệ là một cái tên nổi tiếng không chỉ của điện ảnh Hong Kong, mà còn trên nhân loại. Ông nhận được toàn bộ đề cử và giải thưởng danh giá thế giới
Vẫn có những nhân vật của phim này bước tham gia phim kia nhưng hoàn toàn tách bạch, vì thứ được khai thác ở các anh hùng là tâm lý chứ không phải xuất thân. Tất nhiên, những khán giả say mê phim của lão gia họ Vương hẳn sẽ có lúc nhìn thấy bản thân hoàn toàn nằm trong một mê cung màu sắc, nhịp điệu, phong cách, hơi thở mà ông đã đặt để vào các tác phẩm của chính mình. Yếu tố này khiến cho nó biến thành một "dải ngân hà điện ảnh" khác lạ, nơi mà đạo diễn khiến cho nên cả trái đất riêng.
Vượng Giác Ca Môn, bộ phim trước tiên của Vương Gia Vệ - 1988
Sự lãng mạn
Vốn trong mỗi "dải ngân hà điện ảnh" đều có một ý thức tầm thường định hướng cho các thành quả. Ngoài ra tinh thần của "thiên hà" Marvel thường khắc họa nhân vật khí khái kế bên câu chuyện tươi sáng, thì "thiên hà" DC lại tập trung tham gia những góc qua đời và sự âm u. Tương tự, ý thức căn bản trong "ngoài hành tinh điện ảnh Vương Gia Vệ" chính là sự lãng mạn.
Không thuần tuý là lãng mạn trong câu chuyện, mà là sự lãng mạn trong từng chi tiết. Một câu thoại cũng toát lên sự lãng mạn. Một cú lia máy theo bóng lưng của một người đang bước đi dưới rừng dừa cũng lãng mạn. Một bối cảnh chật hẹp trên ban công với bóng vía một cô gái nhìn về phía xa cũng cực kì lãng mạn. Như thể lãng mạn chính là thứ nuôi dưỡng mạch phim, căn lề cảm xúc và ủ ấp ấp những nỗi bi thảm.
Phim Trùng Khánh Sâm Lâm - 1994
Cái lãng mạn trong phim của Vương Gia Vệ rất đặc trưng, chẳng phải kiểu bạn xem ngừng một bộ phim tình cảm rồi thấy tâm trạng thật bay bổng, mà nó phát tán lừ đừ rãi và dai dẳng. Đa số phim của ông đều có những cái kết bi tráng, nhưng vẫn rất lãng mạn, bởi những gì nó được cấu thành.
Như phương pháp mà 223 của Trùng Khánh Sâm Lâm (Kim Thành Vũ) ăn 30 hộp dứa để tống biệt tình cũ. Hay những nghĩ suy mà cô gái không tên trong Đông Tà Tây Độc (Trương Mạn Ngọc) luôn ôm ấp cuộc tình không thành với Âu Dương Phong (Trương Quốc Vinh). Phương pháp mà giấc mộng California của Phi (Vương Phi - Trùng Khánh Sâm Lâm) được thực hiện. Cách mà Lê Diệu Huy (Lương Triều Vỹ) và Hà Bảo Vinh (Trương Quốc Vinh) giày vò lẫn nhau (Xuân Quang Sạ Tiết). Thậm chí sự lãng mạn còn có thể là bất kỳ thứ gì khác mà bạn cảm thấy vì ranh ma giới giữa lãng mạn và những nhân tố khác trong phim của Vương Gia Vệ phần nhiều chẳng sinh tồn.
Quay phim
Người ta vẫn hay nói phim của Vương Gia Vệ khó khăn mà thành công tới vậy nếu như không có người cộng sự tuyệt vời Christopher Doyle ở vị trí quay phim. Christopher Doyle là người cầm máy trong tổng số 7/10 phim dài và 3 phim ngắn của Vương Gia Vệ.
Nhì thành quả nói tiếng nước ngoài - My Bluberry Nights (với sự tham gia diễn xuất của Norah Jones và Jude Law) và thành quả mới nhất Nhất Đại Tông Sư - không có sự nhập cuộc của Christopher Doyle mà thay vào đó là Philippe Le Sourd và Darius Khondji. Nhưng dù là bạn nào thì chất lượng hình ảnh trong phim của họ Vương đều rất tuyệt vời và đương nhiên, rất đặc thù.
Những người theo dõi từng thưởng thức Nhất Đại Tông Sư sẽ không quên được cảm giác choáng ngợp trước những khuông hình hành động trong khoảng góc máy cận lia theo từng quyền cước hay những giọt nước mưa hắt lên, biểu cảm khi hero xuất chiêu đều vô cùng sắc sảo. Đối với người theo dõi quần chúng, có thể họ sẽ thấy thật lạ lẫm và lê thê khi sử dụng cách đó để mô tả về Diệp Vấn. Nhưng với những khán giả trót say đắm tâm cái "ngoài hành tinh" này thì sẽ thấy đây là những thước phim cực đẹp. Chính những góc máy, cú lia đó mới có thể khai thác hết thảy những gì mà Vương gia xây dựng cho anh hùng của bản thân.
Thêm vào đó, sự câu kết ăn ý hồ hết "tri kỉ nghệ thuật" giữa Christopher Doyle và Vương Gia Vệ là không thể bàn cãi. Cách Christopher Doyle vác máy trên vai chạy dọc những con phường đêm ở Hong Kong, cách mà Doyle và vị đạo diễn họ Vương sản xuất những ảo giác đi lại theo từng bước chân chính là những "đặc sản" mà tác phẩm nào cũng có. Bí quyết quay phim này cứ như đang diễn đạt tâm trạng đang vô cùng xáo động của các nhân vật, phát hành một sự cộng hưởng tuyệt vời.
Trong khi những chuyển di đầy ảo giác thì những cảnh tĩnh lại mang một hương vị khác. Ví như chưa xem Tâm Trạng Khi Yêu (In the Mood for Love), bạn đã bỏ dở một kiệt tác hình ảnh vô cùng tuyệt vời và tận tường. Từng bộ khung xám hay màu son, những bước đi lờ đờ rãi trong đêm hay mảng tường phai ố cạnh tòa nhà bình thường của nhì hero chính không chỉ đẹp về mặt thị giác mà còn là nhịp đập của phim. Như thể Christopher Doyle và Vương Gia Vệ sử dụng triệt để hết mọi thứ chính mình có để tô vẽ những hero, để không chỉ bằng lời thoại hay biểu cảm khuôn mặt mà chính cách hero hình thành trong một bối cảnh cũng nói được tiếng lòng cho họ.
Ngoài ra, sẽ là một khuyết điểm nếu như không nhắc tới Đông Tà Tây Độc (Ashes of Time) với những bố cục ánh sáng chẳng thể tuyệt dịu hơn. Những đồi cát khô khốc, những cú máy cận cảnh vào ánh mắt, vào chén rượu, cánh hoa đều có một sự nhịp nhàng đến cực tịnh. Cảm giác như bạn đang đứng trong một nhân loại im phăng phắc đầy trầm ngâm và day hoàn thành với những nhân vật bước ra trong khoảng tiểu thuyết võ hiệp của Kim Dung, yếu tố làm cho nên sự khác biệt của Đông Tà Tây Độc trong dòng phim kiếm hiệp.
Khác biệt nhất, phải bàn đến cách dùng ống kính để sản xuất thị giác xa - gần trong nhì bộ phim Trùng Khánh Sâm Lâm và Đọa Lạc Thiên Sứ. Trong một bài phỏng vấn, Vương Gia Vệ từng bảo rằng ông muốn xem nhị bộ phim này như một phim dài 3 tiếng. Nhưng nó được tách làm nhì là vì sự tương phản của nội dung lẫn góc máy.
Hai câu chuyện trong Trùng Khánh Sâm Lâm đại diện cho khi trời sáng với những gam màu sáng, còn Đọa Lạc Thiên Sứ là bóng đêm với ánh đèn neon cùng những phiên bản nhạc rock Hoa Kì thập niên 80. "Hero" chính trong cả hai phim không phải nhân loại mà là chính thành phố ở Hong Kong. Bởi vậy mà phương pháp đặt ống kính được thay đổi để tạo cảm giác khác nhau - Trùng Khánh Sâm Lâm là quay trong khoảng xa với thấu kính dài để tạo cảm giác gần còn Đọa Lạc Thiên Sứ được quay gần với thấu kính rộng để tạo cảm giác xa.
Sự khác biệt thị giác trong hai bộ phim
Có thể thấy rõ sự dụng công về mặt hình ảnh trong phim Vương Gia Vệ tuyệt đối không nhỏ tuổi. Quan trọng nhất là ông tìm được những cộng sự hiểu bản thân.
Thời gian
Đừng vội nghĩ "thời gian" trong phim của họ Vương là sự kết nối lần lượt dĩ vãng và tương lai giữa các phim, mà "nó" như một nhân vật đa tính cách thức. Thời gian ở công trình của ông không chỉ được "minh họa" bằng hình ảnh đoàn tàu mà còn là những thứ vô hình khác. chậm tiến độ có thể là khoảng cách thức thời điểm giữa những phát súng. Thời điểm trong giây khắc đó được "kéo giãn" để xoáy sâu tham gia những nỗi bi thảm dằng dặc, những ưu tư, để sự tàn tệ của súng ống hay cái chết không còn là mối nhọc lòng của người xem. Thay tham gia đó họ tập trung tham gia những nỗi cô sầu và sự lãng mạn phát tiết trong những từng phút giây.
Những sườn hình lặp đi lặp lại một cách cố ý hay những góc máy xa - gần được tính toán kĩ lưỡng cũng chính là tư duy về "thời điểm" trong phim Vương Gia Vệ. Bên trong cái ngoài trái đất hỗn mang những tâm can, các anh hùng chẳng nhân thức mình đã già hay chưa, đã quên rồi hay vẫn còn nhớ, mà chỉ lơ lửng trong chính những nghĩ suy lèn chặt giữa hiện tại và dĩ vãng. Giống như Châu Chiêu mộ Văn (Lương Triều Vỹ) trong 2046, anh ta bước lên một con tàu tiến về tương lai nhưng là để sắm lại những ký ức đã đánh mất, rồi không bao giờ trở về. Nghe thật tranh chấp nhưng đó chính là cách thức họ Vương bộc lộ dòng chảy thời gian trong phim của mình.
Cũng chẳng thể bỏ qua sự can hệ giữa các phim, khi nhân vật này bước tham gia bộ phim nọ. Chùm phim A Phi Chính Truyện - Tâm Trạng Khi Yêu - 2046 là một chả hạn rõ nhất. Húc Tử (Trương Quốc Vinh) đã chết ở cuối phim A Phi Chính Truyện nhưng những gì anh để lại cho Lulu (Lưu Gia Linh) kéo dài đến tận 2046.
Chu Tuyển mộ Văn chôn giấu kín đáo của chính mình về Tôn Lệ Trân (Trương Mạn Ngọc) vào một cái cây ở Tâm Trạng Khi Yêu rồi tậu quên trên thân thể thiếu phụ trong 2046 nhưng cuối cùng thứ ám ảnh anh suốt cuộc đời vẫn là hình ảnh Tôn Lệ Trân (Trương Mạn Ngọc - Củng Lợi) .
Cả câu chuyện đáng thương của Bội Linh (Chương Tử Di) trong 2046 cũng không khác mấy những gì mà Tôn Lệ Trân và Lulu đã đeo mang trong A Phi Chính Truyện. Những hành trình mua đến mai sau của họ chung cục chỉ lún sâu tham gia kí ức, những cuộc vui thể xác thì mãi mãi biến thành nỗi cô độc sợ hãi không thể kết thúc bỏ. Kẻ độc nhất vô nhị chứng kiến tất thảy những hỉ, nộ, ai, lạc không khách hàng nào khác chính là "thời gian" - một hero không bao giờ chết.
Tình ái và sự cô quạnh
Có thể bạn đang nghĩ hai thứ này phim nào chẳng có, bởi nó vốn là những nhân tố mà phần lớn mọi người trải qua. Đúng vậy, nhưng trong phần đông các phim của Vương Gia Vệ, ái tình luôn là đề tài tiên quyết và nỗi trơ trọi luôn là cảm giác túc trực. Họ Vương yêu "tình ái" đến mức phá tan những lề lối trong những cái khung định sẵn để thắp lửa cho tình yêu của các nhân vật của mình.
Năm 1986, khi Anh Hùng Phiên bản Sắc (A Better Tomorrow) của đạo diễn Ngô Vũ Sâm thành lập ra phong trào phim "tam kiệt" - phố hội đen ở Hong Kong thì hai năm sau đó, lượng phim và đạo diễn tăng đột nhiên biến. Vương Gia Vệ cũng trong khoảng trào lưu này mà biến thành đạo diễn. Các nhà đóng chai muốn ông khiến cho phim về xã hội đen, thế là Vượng Giác Ca Môn (As Tears Go By) thành lập. Nhưng những gì ông tả trong quả đât thị trấn hội đen của bản thân thật khác biệt, thật sến và lạ thường khiến cho hầu hết khán giả thời ấy chỉ trích rằng "Vương Gia Vệ chả hiểu gì về thị trấn hội đen". Tới tận hiện thời, rộng rãi người vẫn nghĩ như vậy khi nói về bộ ba nhân vật do Lưu Đức Hoa - Trương Mạn Ngọc - Trương Học Hữu thủ vai.
chậm triển khai chính là cách họ Vương nhìn tham gia bất kỳ nhân loại nào, quyết liệt vì tình và lẻ loi cũng vì tình. Vấn đề này một lần nữa được chứng tỏ trong Đông Tà Tây Độc, bộ phim được đòi hỏi chuyển thể trong khoảng tiểu thuyết kiếm hiệp Kim Dung rút cuộc biến thành một bạn dạng tình khúc sầu não đầy những thuyết lí.
Dù quy tụ dàn Thiên Vương Thiên Hậu Hong Kong sau này như Trương Quốc Vinh, Lương Gia Huy, Lương Triều Vỹ, Trương Học Hữu, Trương Mạn Ngọc, Lâm Thanh Hà, Lưu Gia Linh, Đông Tà Tây Độc vẫn không chiến thắng về thương mại (kinh phí đóng hộp 40 triệu đô Hong Kong và chỉ thu về 9 triệu).
Gần như người theo dõi thời ấy đều bảo rằng không hiểu phim nói gì. Vương Gia Vệ đã vượt qua những lề lối và quy chuẩn tầm thường của dòng phim kiếm hiệp để kể về những mối tình trái ngang ươm đầy sự trơ trọi của những anh hùng quen thuộc như Âu Dương Phong, Hoàng Dược Sư, Hồng Thất Công, Độc Cô Cầu Bại. Dù thất bại về thương mại, Đông Tà Tây Độc vẫn được đánh giá là một trong những phim hay nhất của Vương Gia Vệ. Ở Châu Âu, phim được còn xếp hạng trên cả Tâm Trạng Khi Yêu và Xuân Quang đãng Sạ Tiết.
Có thể tóm gọn một câu thế này: trong phim Vương Gia Vệ, tình yêu là trái tim và cô quạnh là hơi thở. Mấy bạn nào không khóc trước sự cô quạnh tận cùng của Húc Tử dù xung quanh anh tràn ngập tình yêu? Bao bọc nhiêu người không thương xót Hà Bảo Vinh khi tới cuối đoạn đường tình, anh ấp ôm tấm chăn bật khóc trong căn phòng cũ còn Lê Diệu Huy đã an lòng với quá khứ của cả nhị? Cái "tình" và cái "cô" trong phim của họ Vương luôn song hành.
Những câu thoại hoàn hảo
Gần như Vương Gia Vệ đều tự mình viết kịch bạn dạng cho phần đông các phim. Vì chẳng bạn nào hiểu nhân vật bản thân hơn ông. Bởi vậy mà không ít những câu thoại trong phim ông biến thành kinh điển và duy nhất. ví dụ như câu thoại của Húc Tử trong A Phi Chính Truyện được bình chọn là một trong những câu thoại hay nhất trong lịch sử: "Có một loài chim không chân, chỉ bay và bay không bao giờ đậu. Khi mệt sẽ tựa vào những cơn gió. Chỉ một lần duy nhất trong đời đáp xuống mặt đất, chính là khi lìa khỏi trần thế". Nỗi cô độc thống thiết và sự sợ hãi trong khoảng câu thoại này không thuộc hàng phổ biến.
Tất nhiên, vẫn còn phần đông câu thoại khác nặng kí không kém đã ghi dấu tham gia những bộ phim của họ Vương:
- Anh ấy nhớ về những ngày bốn tuần đã qua ấy như nhìn vào ô cửa kính bám bụi. Dĩ vãng là thứ người ta có thể nhìn, nhưng không thể chạm vào. Mọi thứ anh ấy thấy đều không rõ ràng, chẳng thể nghe, cũng chẳng thể thấy. (Tâm Trạng Khi Yêu)
- Khi người ta có những bí mật không muốn chia sẻ thì họ lên 1 ngọn núi, tậu một gốc cây và đục lỗ trong đó rồi thủ thỉ bí mật vào trong lỗ. Sau đó lấy đất lấp lại. Bằng cách đó, không người nào tò mò được bí mật của họ. (Tâm Trạng Khi Yêu và 2046)
- Một điều tôi chưa bao giờ nói với Hà Bảo Vinh đó là tôi không muốn cậu ấy mau hồi phục. Vì những ngày 04 tuần đó là hạnh phúc nhất của chúng tôi (Xuân Quang Sạ Tiết)
- Thiên hạ thường nói khi ngươi chẳng thể có thứ ngươi muốn, ngươi có thể khiến cho điều tốt nhất là không quên (Đông Tà Tây Độc)
Cũng không thiếu những câu thoại rất bay bổng và lãng mạn:
- Chúng ta giáp mặt những người khác hàng ngày. Chúng ta có thể không nhân thức nhau, nhưng chúng ta có thể biến thành bạn tốt một ngày nào đó. (Trùng Khánh Sâm Lâm)
- Giả dụ trí nhớ là một cái hộp, tôi mong nó không hết hạn. Nếu có một cái hạn được đề vào, tôi hi vọng nó sẽ là "một triệu năm". (Trùng Khánh Sâm Lâm)
- Một người đang khóc, ta có thể đưa họ khăn giấy. Nhưng một ngôi nhà khóc thì có gần như thứ phải khiến cho. (Trùng Khánh Sâm Lâm)
Đối với bạn dạng thân người viết, Trùng Khánh Sâm Lâm chính là bộ phim có rộng rãi câu thoại tuyệt vời nhất.
Những con số
Ngoài những đặc biệt bên trên, những người mến mộ vẫn có thể kể thêm vài điểm chung khác. Đơn cử như những diễn viên. Trương Mạn Ngọc sinh ra trong 5/10 phim và Lương Triều Vỹ là 7/10. Có thể nói hai danh tiếng này như thể "nàng thơ" và "chàng thơ" trong phim của Vương Gia Vệ.
Hình ảnh đài cát của Tôn Lệ Trân qua chùm phim A Phi Chính Truyện - Tâm Trạng Khi Yêu - 2046 của Trương Mạn Ngọc đã trở thành một vẻ đẹp trường cữu, thây mặt cho cái đẹp của thiếu phụ trong phim ông.
Sự biến hóa của Lương Triều Vỹ trong khoảng chàng kiếm khách mù trong Đông Tà Tây Độc, Châu Mộ Văn trong Tâm Trạng Khi Yêu đến anh chàng đồng tính Lê Diệu Huy của Xuân Quang Sạ Tiết đều đã trở nên độc nhất chẳng thể thay thế. Dù cố nghệ sĩ Trương Quốc Vinh chỉ góp mặt trong 3 phim nhưng cả 3 vai diễn đều lý tưởng. Bạn thấy đó, phim của họ Vương toàn sao. Riêng Tứ Thiên Vương Hong Kong đã có tới 3 người từng xuất hiện là Lưu Đức Hoa (2 phim), Trương Học Hữu (2 phim) và Lê Minh (1 phim).
Ngoài ra, bạn cũng có thể cho "Hong Kong" vào mục này vì xứ Cảng Thơm là bối cảnh chính trong 7/10 phim của Vương Gia Vệ. Ông yêu và hiểu Hong Kong hầu hết mới có thể tả về nó đa sắc màu như thế trong những câu chuyện khác biệt. Con số 2046 xuất hiện trong chuỗi phim của ông còn là con số quan trọng của Hong Kong vì 2046 là năm sau cuối Hong Kong được điều hành theo quy dè bỉu "một nhà nước hai chế độ" và từ năm 2047 Hong Kong sẽ hoàn toàn thuộc về Trung Quốc. Chắc hẳn là họ Vương luôn lo nghĩ thay cho Hong Kong về điều này, đến nỗi đưa con số ấy vào phim của bản thân mình, như một sự trằn trọc về mai sau quê của hương.
Sở dĩ không xếp những đặc thù này thành từng mục riêng bởi vì chúng là những biến số, sẽ thay đổi trong mai sau, đó là vấn đề cam kết.
Kết
Tất thảy những thứ được cho là đã cấu thành nên "ngoài trái đất điện ảnh Vương Gia Vệ" cũng chỉ là những phản hồi đúc kết từ các bộ phim và tò mò về bản thân đạo diễn, có phần chủ quan thiên về cảm giác.
Phim của Vương Gia Vệ "lạ kì" đến mức có thể xếp nó vào một phân mục riêng không giống bất kì công trình nào. Sự phi tuyến tính trong đó vượt khỏi các quy chuẩn thông thường về điện ảnh, không hề để vươn lên tầm cao hơn, mà là tự chọn lựa cho bản thân một địa điểm độc lập. Có những người ham và cũng có cả những kẻ thoái thác. Đạo diễn họ Vương cũng từng chia sớt: "Thay vì cố đối mặt với đại chúng nhưng thực tế bản thân không bỏ ra cho họ, hãy chiến đấu với bản thân mình".
"Ngoài trái đất điện ảnh Vương Gia Vệ" còn rộng tạo dựng hay không chẳng quan trọng vì phiên bản thân nó đã là một không gian quá đủ đầy cho những người trót yêu những câu chuyện tình lãng mạn và thui thủi tới cực hạn.
Có thể bạn quan tâm: phim sex
